Zbiqnev Kazimej Bjezinski (pol. Zbigniew Kazimierz Brzeziński; 28 mart 1928, Varşava, Polşa Respublikası – 26 may 2017, Falls Church, Virciniya, ABŞ) — Amerika politoloqu, sosioloqu və dövlət xadimidir. 1928-ci il martın 28-də Polşanın paytaxtı Varşavada diplomat ailəsində dünyaya göz açıb. Onun uşaqlığı öz doğma şəhərində keçsə də tezliklə ailəsi ilə birlikdə oranı tərk etməli olub. Çünki dövrünün nüfuzlu diplomatlarından sayılan Bjezinskinin atasını 1938-ci ildə Polşanın Monrealdakı konsulluğuna işə göndərirlər. Və bununla da Bjezinskilər ailəsinin Kanada həyatı başlayır. Bir qədər sonra başlayan 2-ci Dünya Müharibəsi onların vətənə dönməyinə mane olur. Beləliklə Zbiqnev Monrealda təhsilini davam etdirir. Daha sonra o, Monrealdakı Makcilla universitetinə daxil olur və 1949-cu ildə həmin təhsil ocağını bitirir. Lakin elmə olan marağı, həvəsi onu elm arxasınca getməyə sövq edir və cəmi dörd ildən sonra yazdığı dissertasiyasını müvəffəqiyyətlə müdafiə edərək məşhur Harvard Universitetində elmlər doktoru adını alır və elə orada dərs deməyə başlayır. Burada işləri yaxşı gedən gənc Zbiqnev həyatını elə Amerika ilə bağlamaq qərarına gəlir. Bunun üçün çalışan gənc politoloq nəhayət 1958-ci ildə Amerika vətəndaşlığını qazanır. Artıq o bir amerikalı sayılırdı. Bir müddət keçəndən sonra Zbiqnev ailə qurmaq qərarına gəlir və bu qərarını çox da yubatmır. Çünki ömür yolunu birgə addımlayacağı namizədi artıq tapmışdı. Bir qədər sonra həyatın onunla rastlaşdırdığı Çexoslavakiyanın keçmiş prezidentinin qohumu Emili Beneşlə ailə qurur və onların üç övladı dünyaya gəlir. Öz savadı və bacarığı ilə seçilən Zbiqnev Bjezinski həm bir mütəxəssis, həm də praqmatik politoloq kimi tanınmağa başlamışdı. Tez-tez müxtəlif tədbirlərdə görünən gənc mütəxəssis və elm adamı rəsmi dairələrin də diqqətini cəlb etməkdəydi. Artıq onun mühakimələri ciddi mübarizələrə səbəb olurdu. 1960-cı ilin əvvəllərində Bjezinski həm iqtisadi, həm də beynəlxalq siyasi məsələlər üzrə ekspert kimi ABŞ-ı dünya arenasında aktiv rol oynamağa çağırdı. O, təkid edirdi ki, Amerika dünyanın inkişaf etmiş kapitalist ölkələri ilə siyasi həmrəylik yaratsın. O zaman çoxları onun irəli sürdüyü konsepsiyaların doğru olduğunun fərqinə vardı. 1962-ci ildə isə Bjezinski Nyu-Yorkda Kolumbiya Universitetinin professoru vəzifəsini tutdu. . Qeyd edək ki, o hələ 1950-ci illərdə ciddi siyasi fəaliyyətə başlamışdı. Və demokratlar partiyasına qatılmışdı. Bu üzdən də Bjezinski C. Kennedinin və L. Consonun seçki kampaniyalarında aktiv şəkildə iştirak edir, hətta yeni prezidentin beynəlxalq məsələlər üzrə komandasında müşaviri postuna yiyələnir. Güclü mühakimə və analitik təhlil qabiliyyətinə malik Bjezinski 1966-1968-ci illərdə artıq ABŞ Dövlət Departamentinin siyasi planlaşma şurasının üzvülüyünə seçilir və burada SSRİ-yə qarşı aparılan "soyuq müharibə" strategiyası üzrə fəaliyyətlə məşğul olur. O zaman sosialist düşərgəsində Bjezinskini "təhlükəli" ideoloq kimi qəbul edirdilər. Və həmin dövrdə həqiqətən də hər iki rejimdə qarşıdurma çox yüksək həddə idi. Artıq ciddi politoloq və elm adamı kimi tanınan Bjezinski yuxarı dairələrdə də populyarlaşmışdı. Zbiqnev 1968-ci ildə ABŞ-da keçirilən prezident seçkilərində demokratların prezident kürsüsünə namizədi X. Hamfrinin seçki kampaniyası üzrə qərargahının rəhbərlərindən biri olur. Amma onların partiyası o zaman R. Niksona qalib gələ bilmir. 1970-ci ildə onun "İki epoxa arasında: Amerika texniki erada" kitabı çap olunur. Bu kitabda onun irəli sürdüyü ideyalar o dövrdə Amerikanın həm iqtisadi, həm də siyasi həyatında mühim rol oynayan C. Rokfellerin çox xoşuna gəlmişdi. Hətta həmin məsələlərin həyatda gerçəkləşməsi üçün maliyyə vəsaiti də ayırmışdı. 1976-cı ildə ABŞ prezidenti seçilən C. Karterin dövründə Bjezinski milli təhlükəsizlik məsələləri üzrə köməkçi postuna (1977-1981) təyin edilir. Və bu vəzifədə çalışdığı dövrdə o özünün antikommunist fəaliyyətini daha qabarıq şəkildə ortaya qoyur, insan haqlarının pozulması üzündən SSRİ-ni çox sərt şəkildə tənqid edir. Siyasi şərhçilər 1978-ci ildə məşhur Kemp-Devid razılaşmasının imzalanmasında Zbiqnev Bjezinskinin xidmətlərinin böyük olduğunu yazırdılar. Amma bu uğurlar heç də hamının ürəyincə deyildi. Artıq yüksək dairələrdə onun əleyhdarları yaranmışdır. Hətta onların öz cəbhəsində belə Zbiqnevi istəməyənlər vardı. Onun siyasi mühakimələri tez-tez Karterin dövlət katibi olan S. Vensin əks reaksiyası ilə qarşılaşırdı. İş o yerə qədər gəlir ki, prezident öz administrasiyasında yaranan bu qarşıdurmanı aradan qaldırmaq üçün hərəkətə keçir. Amma Bjezinskini bəyənməyənlər heç də Venslə məhdudlaşmırdı. Onun həm də adları bilinməyən əleyhdarları mövcud idi. Bjezinski isə heç nəyə məhəl qoymadan öz işini bildiyi kimi davam etdirirdi. Lakin çox çəkmir ki, o, özündən asılı olmayan səbəblər üzündən tutduğu vəzifədən getməli olur və yenidən elm aləminə qayıdır. Belə ki, hakimiyyət dəyişikliyindən sonra prezident postuna respublikaçı Ronald Reyqan gəlir və təbii ki, Zbiqnev gedir. Bundan sonra Bjezinski müəyyən fasilələrlə 1960-cı ildən dərs verdiyi Kolumbiya universitetindəki professor vəzifəsinə yenidən qayıdır. Və burada öz elmi fəaliyyətini davam etdirir, müxtəlif tədbirlərə qatılır. Həmin dövrün ciddi siyasi polemikalarında, müzakirələrində Bjeziniskinin görünməsi bir növ ənənəvi şəkil almışdı. O, ABŞ siyasətinə elmlik gətirən siyasi nəzəriyyəçilər içərisində ciddi fiqurlardan biri sayılırdı, onunla hesablaşırdılar. O elmi fəaliyyəti dövründə bir sıra sanballı kitablar yazır. Onlardan "Böyük iflas", "Hakimiyyət və prinsip", "Böyük şahmat taxtası", "Seçim: qlobal hakimiyyət, yaxud qlobal liderlik" və bu kimi əsərləri indi də öz əhəmiyyətini qoruyub saxlayır. Onun yazdıqlarının bir çoxu Sovet İttifaqının və postsovet Rusiyanın yaratdığı problemlərə həsr olunub. Rusiyanın siyasətini həmişə tənqid edən Bjezinski 1991-ci ildə SSRİ-nin süqutundan sonra bu ölkəni "Avrasiyanın düz mərkəzində yerləşən qara dəlik" adlandırıb. Zbiqnevə görə müasir dünya bundan tez və bacardıqca "ağrısız" qurtulmalıdır. Elə biz də uzun müddət qabaq irəli sürülmüş bu tezislərin bu gün üçün nə qədər aktual olduğunun şahidiyik. Heç kim üçün sirr deyil ki, Rusiya da SSRİ kimi imperiya siyasətini davam etdirmək üçün bütün vasitələrdən istifadə etməkdədir. Zbiqnev Bjezinski yaşının çox olmasına baxmayaraq həmişə olduğu kimi bu gün də amerikalı demokratların xarici siyasətinin beyni hesab edilir. Onu da qeyd edək ki, Bjezinski 2000-ci ildən Vaşinqton Beynəlxalq Strateji Təhqiqatlar Mərkəzinin qlobal təhlükəsizlik və geostrateji kafedrasına rəhbərlik edir. O, postsovet respublikalarında Rusiyanın təzyiqlərini azaltmaq, Azərbaycanın, Ukraynanın, Gürcüstanın və başqa respublikaların Qərbə inteqrasiyasının tənzimlənməsi, genişlənməsi üçün ciddi çəkildə çalışır. Çeçenistanda vəziyyətin normallaşması, çeçenlərin azadlıq əldə etməsindən ötrü aktiv fəaliyyət göstərir. O belə hesab edir ki, yuxarıda adı çəkilən ölkələrə daha çox siyasi və iqtisadi dəstək göstərilməli, onların NATO sıralarına qəbuluna yardım edilməlidir. Bütün dünyada olduğu kimi Zbiqnev Bjezinskinin adı Azərbaycanda da çox tanınır. Onun siyasi təhlilləri, fikirləri ölkə mətbuatda vaxtaşırı yer alır. Zbiqnevin Varşavadan başlayan həyat yolu onu əvvəlcə Kanadaya apardı, sonra bu yol Vaşinqtona uzandı. Öz biliyi, bacarığı sayəsində dünyanın bu gün barmaqla sayıla biləcək nəhəng siyasi elm adamına, nüfuzlu politoloquna çevrildi.