M. İsmayıl 1939-cu ildə Azərbaycan Respublikasının Tovuz rayonunun Əsrik-Cırdaxan kəndində dünyaya gəlmişdir. 1957-ci ildə Əsrik-Cırdaxan kənd orta məktəbini, 1964-cü ildə Azərbaycan Dövlət Universitetini, 1975-ci ildə Moskvada SSRİ Yazıçılar İttifaqı nəzdindəki ikiillik Ali Ədəbiyyat kursunu bitirmişdir. 1998-ci ildə filologiya elmləri namizədi elmi dərəcəsini almışdır.
1958-1960-cü illərdə Bakı Baş Tikinti idarəsində fəhlə, 1960-1964-cü illərdə Tovuz rayonunun Əsrik-Cırdaxan kəndində klub müdiri, 1964-1965-ci illərdə Tovuz rayon Partiya komitəsində statist, 1965-1966-cı illərdə Qazax rayonlararası "Qalibiyyət bayrağı" qəzetində korrektor, 1966-cı ildə Bakıda fəhlə yataqxanasında baş tərbiyəçi, 1966-1973-cü illərdə "Azərbaycan Dövlət Radio və Televiziya" komitəsində redaktor, böyük redaktor, şöbə müdiri, 1975-1976-cı illərdə "Ədəbiyyat və incəsənət" qəzetində müxbir, 1976-1980-ci illərdə "C.Cabbarlı adına Azərbaycanfilm" studiyasının Elmi-kütləvi sənədli filmlər birliyində baş redaktor, 1980-1983-cü illərdə "Yazıçı" nəşriyyatında şöbə müdiri və baş redaktorun müavini, 1983-1987-ci illərdə "İşıq" nəşriyyatının direktoru, 1983-1992-ci illərdə Respublika Komsomolu Mərkəzi Komitəsi nəzdində gənc yazıçıların Respublika "Gənclik Ədəbi Birliyi"nin rəhbəri,1988-1992-ci illərdə Azərbaycanda demokratik düşüncənin inkişaf etməsində öncül rol oynayan,xalqı milli azadlıq mübarizəsinə səsləyən Azərbaycan və Rus dillərində çap olunan, tirajı 300 minə çatan "Gənclik-Molodost" jurnallarının yaradıcısı ve baş redaktoru,(Yüz faktandan yalnız birini xatırlatmaq yerinə düşər ki,hələ Sovet hakimiyyətinin ayaqda olduğu dönəmlərdə və Komsomolun orqanı olmasına baxmayaraq jurnalda milli düşüncəmiz üçün qadağa qoyulmuş movzuları gün işığına çıxarmış və jurnalın adını və məqaləllərinin bir çoxunu hələ Latın qrafikasına keçmədən çox əvvəl bu əlifbayla vermişdir,bunlarla birlikdə jurnalın əməkdaşları tərəfindən Latın əlifbasıyla hazırlanmış "Oxu" və "Əlifba" kitabları 500 yüz min tirajla çap olunaraq məktəblərə paylanmışdır.),1988-1993 illərində Tovuz ziyalılarının təşkil etdiyi “Oğuz” (Sonralar “Tovuz”) xeyriyye cəmiyyətinin sədri olmuş ve Tovuz rayonunun sərhəd kəndlərinin erməni hücumundan qorunmasına böyük əməyi keçmişdir. 1989-1993-cü illərdə Xalq hərəkatının öncüllərindən biri kimi partiyalarüstü "Demokratik Qüvvələr Birliyi"nin hemsədri, 1992-1993-cü illərdə "Azərbaycan Televiziya və Radio Verilişləri" şirkətinin sədri vəzifələrində çalışmışdır. (Çalışdığı hər sahədə yeniliklərə imza atmışdır. Azərbaycan Televiziya və Radio Verilişləri şirkətinin sədri vəzifəsində işlədiyi zaman tarixdə ilk dəfə Astara şəhərində Güney və Quzey Azərbaycan şairlərinin oxucularla görüşünü təşkil etmiş, görüşü özü yönətmiş və bu görüş eyni vaxtda Quzey ve Güney Azərbaycana canlı yayınlanmışdır.) 1995-1996-cı illərdə Türkiyədə "TİKA" və "Türk Dil Kurumu"nun ortaq sözlük layihəsində "uzman" vəzifəsində işləmişdir.1996-cı ilin may ayından Türkiyənin Çanaqqala universitetində professor kimi fəaliyyət göstərməkdədir.
14 yaşından bədii yaradıcılıqla məşğuldur. 1970-ci ildən "Azərbaycan Yazıçılar Birliyi"nin və "Azərbaycan Jurnalistlər İttifaqı"nın üzvüdür. "Avrasya Yazarlar Birliyi"nin qurucu üzvüdür.Moskvada çap olunan ""Literaturnıe Znakomstvo" jurnalının redaksiya heyyetinin üzvü, Türkiyə təmsilcisi ve köşe yazarıdır. "Ulsulararası Sanatçılar ve Gazeteciler" birliyinin Türkiyə təmsilcisidir.2017-ci ildən Mərkəzi ofisi Bürüssledə yeləşə Bogdani Beynəlxalq Yazarlar birliyinin vitse-pirezidentidir. Rusyanın önəmli rəssamlarından biri olan Yuri Rakşa 1973-cü ildə şairin portretini işləmişdir.
"Azərbaycan Yazıçılar Birliyi"nin katibi seçilmiş və dəfələrlə "Yazıçılar Birliyi"nin idarə heyətinin, rəyasət heyətlərinin üzvü olmuşdur.Fransa Elm,Senet və Ədəbiyyat və Ukrayna Ali Təhsil akademiyalarının həqiqi üzvüvüdür.Ukrayna Ali Tehsil Akademiyası Türk və Slavyan xalqları ədəbiyyatlarına verdiyi ədəbi föhfələrə görə ona fəxri doktora ünvanı vermişdir. Əsərləri 50-dən çox dünya xalqlarının dilinə tərcümə edilən şair, müxtəlif ölkələrin sənətkarlarının bir çox əsərini tərcümə edərək Azərbaycan və Türk dilində çap etdirmişdir. Bir çox xarici ölkənin (Türkiyə, Ukrayna, Moldova, Macarıstan və.s.) ədəbiyyat ensiklopediyalarında həyatı və ədəbi fəaliyyəti ilə bağlı məqalələr nəşr edilmiş, həyat və yaradıcılığı haqqında (Azərbaycanda və Türkiyədə) yüksək lisans və doktorluq dissertasiyası yazılmışdır.
Mərkəzi ofisi Rumınyanın Graiova şəhərində yerləşən Mihail Emunescu Akademiyası 2018-ci ildə onun əsərlərini Nobel mükafatına təqdim etmişdir.
Dünyanın 30-dan çox ölkəsində keçirilən konfrans və şeir festivallarında (Türkiyə,Almanya,İtalya,Hindistan, Vyetnam, Kuba, Rusya, Ukrayna, Belarus, Polşa, Litva, Türkmənistan, Suriya, Rumınya, Serbiya, Bosniya, Qaradağ, Litva, Burkino-Faso və.s.) Türk və Azərbaycan ədəbiyyatlarınıı layiqincə təmsil etmişdir. İtalyada ve Rumınyada yayınlanan "Dünya Şeir Antologiyası"nda Azerbaycan şeiri onun əsərləri ilə təmsil olunmuşdur (2015-2017). Amerika Birleşmiş Ştatlarının Koliforniya əyalətinin San Jose şəhərində dünya şeirinin seçmələrindən oluşan illik "Svyaz vremyon" (Əsirlərarası İlişkilər) antologiyasının tərcümə bölümündə Konstantinos Kavasis (1863-1933) (Yunan), William Shakespare (1564-1616) (İngiliz), Jerar de Nerval (1808-1855) (Fransız) əsərlərşi ilə birlikdə onun əsərlərinə də yer verilmiştir. Şairin "Adım", "Apar məni", "Burda bir şəhər yatır", "Yatan mənalar", "Döyüş, Qələbə", "Yaşıldı gözümdə dünyanın əksi" şeirlərinən yer aldığı silsilə şairin tərcüməçisi və dostu Rus şairi Mihail Sinelnikov’un ön sözü ilə başlayır. Ön sözdə M. İsmayılın dünya ədəbiyyatındakı yerindən bəhs olunur. Şairin adına Türkiyədə "Akademik Şiir Ailesi Yazarlar Kurumu" tərəfindən ildə fərqlənən bir Türk şairinə verilmək üzrə "Mehmet İsmail Edebiyyat ödülü" təsis edilmişdir. İndiyədək Azərbaycan, Türk, Fransız, Yapon, Alban, Rumın,Rus, Macar,Qazax və başqa dillərdə 40-dan çox bədii və elmi kitabı, 300-dən artıq məqaləsi çap olunmuş, 50-dən çox şerinə mahnı bəstələnmişdir.
