Vitold Qamroviçin "Ferdidurka" əsəri haqqında

Folkner müsahibələrindən birində demişdi ki, mən yazıçıları qeyri-mümkün olanı ifadə etmək cəhdlərindəki parlaq məğlubiyyətlərinə görə dəyərləndirirəm. Pis çıxmasın, "Ferdidurka” əsərini oxuyanda Folknerin nəzərdə tutduğu həmin o parlaq məğlubiyyəti gördüm. Qambroviç, belə deyək, mənim yazıçım olmasa da, onun parlaq məğlubiyyətinə öz tərəfimdən hörmət göstərməyi bir vicdan borcu hesab etdim. "Ferdidurka” hər kəsin oxuya biləcəyi əsər deyil. Olduqca ağır əsərdi. Azərbaycanda "Ferdidurka”nı oxuyub bir əsər kimi qiymətləndirə biləcək adamların sayı, bəlkə də, əllidən, altmışdan artıq olmaz. Bunu bilə-bilə Şahbaz bəydən "Ferdidurka”nı Azərbaycan dilində nəşr etməyi israrla xahiş etdim. Sağ olsun Şahbaz Xuduoğlu  israrlı xahişimi nəzərə alıb "Ferdidurka”nı Azərbaycan dilində nəşr etdi. Fürsətdən istifadə edib ona öz təşəkkürümü bildirirəm.  

"Ət və ət məhsulları”nı yazanda "Ferdidurka” adlı əsərdən, Qombroviç soyadlı yazıçıdan əsla xəbərim yox idi. Qombroviçi "Ət və ət məhsulları”nı yazandan xeyli sonralar tanımışam. İki mininci illərin ortalarına qədər Azərbaycanda ciddi bir roman xofu hökm sürürdü. Bizdən əvvəlki ədəbi nəsil, şərti olaraq "səksəninci” adlanan nəsil romanın ciddiliyi barədə o qədər danışmış, o qədər yazmışdılar ki, bir növ özləri bu ciddiliyin qurbanına çevrilmişdilər. Roman yazmağa qorxurdular. Qorxurdular ki, yazdıqları roman bu vaxta qədər roman haqqında danışdıqları, yazdıqları standartlara cavab verməz və bu, onların biabır olması ilə nəticələnər. Bu xof müəyyən mənada bizim nəslə də sirayət etmişdi. Xarici yazıçılardan söhbət düşdükdə ədəbi mühitin hələ roman yazmayan nümayəndələri çox vaxt Markesi, Kamyunu, Folkneri yada salırdılar. Kasıbçılıq idi. Bütöv halda yeni əsərlərin tərcüməsindən söhbət belə gedə bilməzdi. Ədəbiyyat ancaq fədakar adamların ümidinə qalmışdı. Jurnallarda, qəzetlərin ədəbiyyat əlavələrində Markesin, Folknerin, Kamyunun müsahibələri, esseləri, hekayələri at oynadırdı. Belə bir ab-havanın hökm sürdüyü vaxt, vurdum çayı keçdim, "Ət və ət məhsulları”nı yazıb ortaya atdım. Çox adam "Ət və ət məhsulları”nı roman adlandırmağımı qəbul etmirdi. Roman janrına belə qeyri-ciddi münasibət göstərdiyimə görə, cırnayanlar da az deyildi. Amma "Ət və ət məhsulları”, tam məsuliyyətlə deyə bilərəm ki, öz işini gördü, roman xofunu dağıtdı.